Pierwsza pielgrzymka w prasie polonijnej

Przykładowe kopie dokumentów pozyskanych przez Archiwum IPN w ramach współpracy z instytucjami polonijnymi z wprowadzeniem Bożeny Cisek, Archiwum IPN

Instytut Pamięci Narodowej nie jest instytucją jednowymiarową, zajmującą się wyłącznie aktami dawnych komunistycznych służb bezpieczeństw. Ma także ambicje stania się wiodącą w Polsce instytucją archiwalną gromadzącą wszelkie cenne i różnorakiego pochodzenia świadectwa ojczystego dziedzictwa – i te ambicje realizuje. Czyni to między innymi dzięki współpracy z kilkunastoma organizacjami polonijnymi, w tym takimi, jak Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce (Nowy Jork), czy Związek Narodowy Polski w Stanach Zjednoczonych (Chicago). Podpisane z wymienionymi organizacjami porozumienia pozwoliły na włączenie do zasobu archiwalnego Instytutu niezwykle interesujące materiały, w większości w formie kopii cyfrowych.

Uzyskana przez Archiwum Instytutu dokumentacja dotyczy życia i działalności Polaków za granicą, historii Polonii, jak też zmian politycznych, społecznych i ekonomicznych zachodzących na całym świecie. Są i takie dokumenty, które pozwalają w innym świetle, z innej, równie ciekawej perspektywy spojrzeć na wydarzenia na ziemiach polskich. Wśród tych wydarzeń znaczące miejsce zajmuje epokowa pielgrzymka Jana Pawła II do ojczyzny w 1979 r., przebiegająca pod hasłem Gaude Mater Polonia. Ten odmienny, także w sensie źródłoznawczym, punkt widzenia dają chociażby, pozyskane właśnie w ramach współpracy IPN z instytucjami Polaków poza granicami Polski, materiały z prasy polonijnej.

Na potrzeby portalu, by umożliwić Państwu niejako zobaczenie I pielgrzymki oczami Polaków za granicą, wybraliśmy fragmenty ówczesnych numerów z 3 gazet: „Weterana”, „Dziennika Związkowego” i „Związkowca”. Zawierają omówienia poprzedzające pielgrzymkę, najpierw w kontekście jej planów (ogłoszonych m.in. przez Episkopat Polski), niechęci wobec nich – w tym wobec wybranego jej terminu – reżimu Gierka, a następnie w zakresie jej programu oraz przygotowania do niej hierarchii kościelnej i władz PRL. Chcemy także pokazać, jak prasa ta postrzegała atmosferę przed pielgrzymką, w jej czasie i po niej, jak nastroje w Polsce i poza nią rozpoznawali wtedy dziennikarze za oceanem. Szczegółowo prezentowane są relacje z miejsc odwiedzanych przez papieża, niektóre dodatkowo udokumentowane także fotograficznie (Warszawa, Częstochowa, Kraków, Oświęcim, Kalwaria Zebrzydowska, Wadowice, Nowy Targ), i z licznych spotkań-audiencji (z redakcjami: „Tygodnika Powszechnego”, miesięczników  „Znak” i „Więź”, z członkami Episkopatu Polskiego, z czołowymi przedstawicielami Katolickich Klubów Inteligenckich z Warszawy, Wrocławia, Krakowa i Torunia, z przedstawicielami władz państwowych na czele z Henrykiem Jabłońskim i Edwardem Gierkiem oraz z polską młodzieżą). Na portalu prezentujemy ponadto wycinki z drukowanych w prasie polonijnej ważniejszych fragmentów przemówień i kazań papieża, m.in. w Oświęcimiu, Nowym Targu, Krakowie, Gnieźnie, na lotnisku na Okęciu w Warszawie, na Jasnej Górze, czy wreszcie na Placu Zwycięstwa w Warszawie, ale i  wyimki z wypowiedzi Ojca Świętego podczas spotkania z młodzieżą w kościele akademickim p.w. św. Anny w Warszawie. Szczególną wartość, tak emocjonalną, ale i dokumentacyjną, mają artykuły, jakie pojawiły się w wykorzystanych tytułach prasowych już po zakończeniu pielgrzymki, i które dotyczyły jej odbioru przez Polonie amerykańską i kanadyjską, a nawet prób oceny pielgrzymki po Polsce, m.in. przez powstałą w 1978 r. Radę Koordynacyjną Polonii Wolnego Świata.

Zapraszamy do przypomnienia sobie pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do ojczyzny, jej poznania, a może tylko uzupełnienia o niej wiedzy – poprzez świat poglądów, wrażeń, oceń, doświadczeń Polaków zza Atlantyku.

Bożena Cisek

Związkowiec - polonijne polskojęzyczne czasopismo wydawane w Toronto (Kanada) od 1932 r./ 1933 r. do 1999 r. jako oficjalny organ prasowy Związku Polaków w Kanadzie (ang. Polish Alliance of Canada) – wybrane fragmenty (IPN BU 3726)

Weteran  - jedno z najstarszych polskojęzycznych czasopism, wydawane od października 1921 r. jako organ prasowy Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce (ang. Polish Army Veterans' Association in America) – wybrane fragmenty (IPN BU 3663)

Dziennik Związkowy - najstarsza polskojęzyczna gazeta codzienna w USA, wydawana od stycznia 1908 r. jako organ prasowy Związku Narodowego Polskiego w Stanach Zjednoczonych (ang. Polish National Alliance) - wybrane fragmenty (IPN BU 3844)

Pliki do pobrania