Departament I SB MSW

Przykładowe dokumenty dot. wywiadu cywilnego PRL w kontekście wizyty Papieża w 1979 roku z wprowadzeniem dr. Witolda Bagieńskiego

Zdobywanie informacji na temat Stolicy Apostolskiej było jednym z najważniejszych obszarów działania wywiadu Polski Ludowej, szczególnie po wyborze kardynała Karola Wojtyły na papieża. Było to wydarzenie bez precedensu w dotychczasowej historii Polski. Z punktu widzenia peerelowskich władz niosło ono ze sobą szereg problemów i niebezpieczeństw. Nie bez powodu obawiano się, że będzie to niezwykle silny impuls wzmacniający Kościół katolicki w Polsce i budzący wiele nadziei w społeczeństwie. Sytuacja ta sprawiła, że zwiększyły się zadania organów bezpieczeństwa związane ze śledzeniem wydarzeń i procesów będących skutkiem wyboru nowego papieża.

Departament I MSW był jedną z głównych jednostek organizacyjnych SB i odpowiadał za prowadzenie wywiadu zagranicznego. Zbieraniem informacji na temat sytuacji w Watykanie i jego kontaktów z polskim duchowieństwem w Kraju zajmowały się Wydział III centrali wywiadu oraz rezydentura w Rzymie, która od wczesnych lat sześćdziesiątych nosiła kryptonim „Baszta”. Nie było to oczywiście jedyne jej zadanie, ale niewątpliwie najistotniejsze. Kiedy tylko pojawiły się pierwsze wiadomości wskazujące na to, że Jan Paweł II uda się z pielgrzymką do Polski, funkcjonariusze wywiadu przystąpili do działania. Dzięki posiadanej w Rzymie sieci agentów i innych źródeł, a także oficjalnym kontaktom gromadzili wszelkie informacje, które mogły mieć znaczenie dla władz PRL. Istotne było nie tylko to, gdzie i kiedy Ojciec Święty będzie przebywał, z kim się spotka, ale także to, o czym może mówić. Rozpoznanie jego zamierzeń i planów dawało kierownictwu państwa szansę na lepsze przygotowanie się do tego wydarzenia, zarówno pod względem organizacyjnym, jak i propagandowym.

Prezentowane dokumenty pochodzą przede wszystkim z bogatego zbioru materiałów po Wydziale XVII Departamentu I MSW, czyli komórce analitycznej tej służby. Na podstawie zdobywanych informacji funkcjonariusze przygotowywali meldunki dla najwyższych władz kraju. Przekazywano je także do innych resortów i departamentów samego ministerstwa. Niektóre informacje wymieniano również z tzw. bratnimi służbami, czyli KGB i innymi jednostkami wywiadowczymi krajów bloku wschodniego. Publikowana dokumentacja daje możliwość zapoznania się z wieloma zakulisowymi aspektami stosunków państwo‒Kościół w PRL w tym bogatym w wydarzenia okresie.

Witold Bagieński

 
POLECAMY